Doorgaande rouw
29 oktober 2024
Volgende week is het 15 jaar geleden dat mijn moeder overleed. Destijds was ik eind twintig. Zo af en toe lees ik mijn dagboekaantekeningen over de periode rondom haar overlijden nog eens terug. Steeds zijn er daarin weer andere dingen die me raken. Deze keer waren het een paar regels over de dag van haar overlijden. Die avond kwamen we – mijn broer en ik met onze partners – weer binnen in het nu lege huis van mijn moeder waar ze de laatste jaren alleen had gewoond. Ik schreef: “Wat een dag. We trokken nog maar een fles wijn open. Bijna krampachtig probeerden we de tijd stil te laten staan, het voor altijd ‘vandaag’ te laten zijn. Want morgen zou het alweer ‘gisteren’ zijn dat mama overleed. En zo gaat de tijd maar voort..”
En zo gaat de tijd maar voort…. Zo is het vijftien jaar later geworden. Dat is precies het gekke aan tijd, zo ongrijpbaar, snel en langzaam tegelijk.
Een paar weken geleden was ik bij het symposium ‘Paden van rouw’. Er kwamen verschillende sprekers aan bod die onder andere het helende effect van de natuur benoemden en dan in het bijzonder het wandelen in de natuur. Dit kan zijn tijdens wandelcoaching, gedurende een pelgrimage tijdens rouw, of op het rouwpad dat op Terschelling is aangelegd (Walk of Grief). Op de bijeenkomst was ook Babet te Winkel aanwezig, auteur van het boek ‘Zien in het donker’. Hierin beschrijft zij haar ervaring met verlies en zoekt naar nieuwe woorden om haar gevoelens te omschrijven. Ik volgde haar platform Verlieskunst al en had haar boek met belangstelling gelezen.
Zo schrijft zij over ‘Doorgaande rouw’: Doordat het leven door gaat, gaat het verlies ook door. Het verlies moet telkens weer opnieuw een plek vinden in het leven dat maar door gaat. Citaat: “Mensen denken soms dat rouw af is. Dat je het ‘een plekje hebt gegeven’ en dat daarmee de kous af is. Dat de rouw daarmee niet meer verandert. Maar het leven verandert. Het leven gaat door (het leven gaat door zonder haar). De rouw daardoor ook. De nieuwe mensen die in mijn leven komen en die haar nooit gaan ontmoeten. Nieuw werk waarover ik haar wil vertellen. Ziek thuiszijn en zo graag willen dat ze komt om soep voor me te maken. Of een van de laatste dingen waarvan ze wist dat ik het was gaan doen: studeren – en dat ze dan niet bij mijn afstuderen kon zijn.” (Einde citaat.)
Iedereen die een geliefde heeft verloren kan zijn of haar eigen voorbeelden invullen van wat die ‘doorgaande rouw’ betekent. Voor mij betekent het dat mijn moeder ons nieuwe huis in aanbouw zag, maar er nooit binnen is geweest. Dat ze niet bij onze trouwdag was. Dat ze deze week de 14e verjaardag van onze oudste dochter (die ze nooit ontmoette) niet mee zal vieren. Dat er zoveel gesprekken zijn die ik niet met haar zal voeren.
Ik heb geleerd dat er dagen in mijn leven zijn dat de rouw meer aandacht vraagt dan op andere momenten. Dat ik het voel in mijn lichaam, nog eerder dan ik het bedacht heb. Gelukkig zijn er genoeg mensen om mij heen om dit mee te delen. Ook ben ik graag buiten. Nu, in de herfst, zie je duidelijk hoe de natuur los laat, maar hoe daar steeds weer iets anders voor in de plaats ontstaat. Dat is een troostrijk beeld. Het bevestigt dat niemand ooit echt helemaal verdwijnt. Mijn moeder is verweven met mijn leven. In de herinneringen, maar net zo goed in het missen. In de liefde en in de tranen. En zo is het goed.
Freud schreef na het overlijden van zijn kind: Of het gat dat na het overlijden achterblijft nou wordt gevuld of niet, het blijft iets anders. En dat is precies hoe het moet zijn, omdat het de enige manier is om die liefde te bestendigen die we niet willen opgeven.’
Ik gun je het vertrouwen dat er een ‘nieuw goed’ komt. De ruimte om alles wat je voelt er te laten zijn. Rouwmoed om door te gaan. Ik gun je mensen in je omgeving om jouw rouw mee te delen, zodat je niet alleen door het land van rouw hoeft te dwalen.
- Natascha -